The Irish Traditional Music Archive (ITMA) is committed to providing free, universal access to the rich cultural tradition of Irish music, song and dance. If you’re able, we’d love for you to consider a donation. Any level of support will help us preserve and grow this tradition for future generations.
Scríobh Ennis go raibh bean a rá amhrán gáirsiúil fhad is bhí sí ag bleán na mbó. Bhí sagart a gabháil thar bráid agus chuala sé an t-amhrán. D’ordaigh sé don chailín, mar phionós, teacht chuig an séipéal an Domhnach dár gcinn . Bhí sí le bráillín fada bán a chaitheamh agus píosa de chnámh capaill a bheidh ina béal. Bhí sí le seasamh i ndoras an tséipéil le go gcaitheadh chuile dhuine seile uirthi agus iad ag teacht isteach. Ghlac sí leis seo. Bhí bráthair ina chónai gar di agus chuir sé fios uirthi. Chuaigh sí chuige agus d’fhiafraigh sé dhi an raibh sí in ann amhrán a fhoghlaim go sciobtha. Dúirt sí go raibh sí in ann agus rinne sí amhlaidh.
Iarrann an t-amhrán ar dhaoine aithrí a dhéanamh ina gcuid peacaí agus saol maith a chaitheamh. Iarrtar cosaint ar an Mhaighdean Mhuire agus deirtear go dtiocfaidh Lá an Bhreithiúnais. Iarrtar ar dhaoine a dhul chuig an aifreann.
Dúirt an cailín an t-amhrán ag an aifreann an Domhnach dar gcionn agus dúirt an sagart pé duine a mhúin an t-amhrán di gur mhúin sé go maith í.
Cailín Deas Crúite na mBó
Bean a bhí ann ‘sa tsean-aimsir agus bhí sí a’ bleán bó ar chúl sconsa agus bhí sí ‘góil ‘Cailín D.C. na mBó’ agus bhí an t-amhrán gáirsiúil. Bhí sagart a’ guil a’ bóthar agus sheas sé ‘g éisteacht léi. Nuair abhi’n t-amhrán críochnaithe ‘ci ghlaoigh sé amach uirthi ‘gus chuir sé ge bhreithiúnas aithrí uirthi bheith ag ‘ bPobal an chéad Domhnach eile, bráithlín gheal a bheith sios go talth’ uirthi, piossa dhe chráimh capaill ina béal seasa’ ‘ndoras a’ tséipéil go mbuailfeadh chuile dhuine ghothadh isteach nó ‘mach smugairle uirthi agus dúirt sí go mbeadh. Bhí bráthair ina chónaí congarach di agus chuir sé fios uirthi agus chuaigh sí go dtí é, agus d’fhiafraigh sé dhi a’ ra’ sí go maith a’ tóigeáil amhrán. Dúirt sí go raibh. D’árrtha’ bráthair a’ t-amhrán agus seo mar a duairt sé:
Éirígí ‘pheacaí ‘gus músclaí agus cuimhrígí ar Eón Mhac na hÓigh
Ná smaoinígí ar pheacaí na drúise nó ar mhealladh gach cúilfhinnín óg,
Ach blaoigí ar na hAingle ghár gcumhdach ‘s ar ár mbáinríoghan bhreá chumhartha na nGlór
Nár bhreá dhúinn mar charaid í lá ‘n chuntais
Ná cailín deas crúite na mbó.
Tiocfaidh Mac Muire ghár bhféachaint
‘Sa chlann bhocht ag Éansall(?) aniar
Teannaigí liúm is céad fáilte
Gon chathair a gheáll m’athair díbh.
An Mhaighdean bhreá bharrúil ‘tá láidir
Mo ghrá thú ‘s tú áilleacht gach ciall
‘S tú mo chongna’ agus our-láimh na práinne
Ag [Agus? RÓ] molaimuid go hard ainm Chríost.
Tiocfaidh an t-ard phrionsa gan aimhreas
Chun breithiúnas a thabhairt ar gach naomh
Ní leanaim gá’r cumú ná gá gcúmfar
Nach dtiocfaidh annsiúd lena ghlóir.
Tréicí an fhairrige bhrúidiúil
Agus silthe gach neon-charraig bréan (sic)
‘S nuair a shínfheas a’ t-aingeal an trónfid [tsíonfid?](trumpet)
Beidh gach ana mina chomhcholainn fhéin.
Nach truagh liom lucht drannaimh agus dróise
Lucht meisceoireacht trúm agus póit
Ag éirí ar maidin Dé Domhnaigh
Agus a’ spalpadh na miúne [?mionnaí RÓ] ag tí’n óil
Ná failígí tAifreann ar aon chor
Níl sólás ar a’ saol seo níos fearr
Ach molaimíd míle ‘gus céad buachas[?buíochas RÓ]
Leis a’ tÉan-Mhac a d’fhuiling a’ Pháis.
Fuair Vail Bheairtle óna athair é.
Dúirt an sagart léithi nuair a tháinig sí ag an bPobal an t-amhrán a rá agus dúirt sé ‘pé brí cé mhúin fios do ghroithe dhuit mhúin sé go maith dhuit é, ach beannacht duitse’ deir sé ‘agus mallacht go bhéal do mhúinte’.
Nóta le hathscríobh an cheoil:
Scríobh Ennis ‘(Ón duine céadna)’ le nodaireacht an cheoil, is é sin Vail Bheairtle Ó Donncha.
