The Irish Traditional Music Archive (ITMA) is committed to providing free, universal access to the rich cultural tradition of Irish music, song and dance. If you’re able, we’d love for you to consider a donation. Any level of support will help us preserve and grow this tradition for future generations.
Scríobh Ennis gurbh í Máire [Ní Bheirn] a thug an t-amhrán dó.
Bhí cónaí ar Bhríd Bhán Ní Eochaidh i lár Rann na Cille gar don phríomhbhóthar i ndeisceart Theilinn os comhair an tí ina raibh Pádraig Ellen Ó Gallchóir ina chónaí sna 1940í. Bhí sí ar bhean chomh breá agus leag fear riamh súil uirthi. Tháinig bodach de mháistir scoile as Mín an Bhainne i bparóiste na nGleannta, áit chúilréascúil, shléibhtiúil nach raibh ann ach cíb agus fiontarnach agus nuair a casadh air an cailín spéiriúil seo thit sé i ngrá léi go ndeir an seanchas nach raibh mórán grá aicise dó. Mar sin féin pósadh iad agus thug sé leis chun an bhaile í. Nuair a chonaic sí an áit ar fágadh í bhuail an chumha í agus as an chumha sin thoisigh sí ag cumadh an amhráin. Chum an fear an dara ceathrú agus thug sí féin freagra sa cheathrú dheireanach.
Bríd Bhán Ní Eochaidh (ó Mháire Ní Bheirn)
h-anann dom a’ sliaú
agus a’ baile ‘tá ‘mo dhéi’,
Is trua ‘Dhia nach bhfuil mé ríst ánn,
Unsa [Insa] teach mhór tá déanta ‘r thaoibh a’ róid
‘Smé bheith gan bó gan caíora
Ní bheinn in mur gclúid anois teacht an Dónaí
Bheaú a’ tAifreann do mo chomhair agus mo dhaoiní
‘S dá mba liom Éirinn anuas ó loch Éirne,
I dTeileann thiar a bheinn ‘mo chónaí.
A Bhríd bhán a ruain, glac misneach a bheas mór
Agus ná cluintear thusa ‘gcónaí ‘g éagcaoin
Níl éinní ar a’ dómhan a bhfaca tú le fós (feabhas)
Nach mbéi aghainn ‘san áit a bhfuil tú,
Caoirí go leór, eallach agus góbhair
Dá mbeaú againn go bhfuighinn-se féar daíobh
Ná’r ro-dheas ár ndóigh an tora ‘gus an gráin.
Agus an bradán ar an abhainn a’ léimní.
Tá na caoirí gan dóigh, an crupán ar na buaibh,
Tá ‘n galar ar na góbhair ‘sna h-altaibh,
‘Sa mhéad do mo bhrón, níl annseo ach móin,
‘S a’ chíb dhú ní maith a’ féar í.
An méad bradán agus éisc dár snáimh cuan Theileann ariaú
Tearait siad aniar faoin ghárraí
Ní thóirthinn thart mo shúil le tursa agus le cumhaí
Mar tháinig mé ina gclúid ghránna.
(Máire a thug an t-órán dom)
Bhí Bríd Bhán Ní Eochaidh seo ‘na cónaí i lár Bhaile Rann na Cille ar an taoibh chlé don bhealach mhór taoibh ó dheas do Theileann agus ós coinne an toighe a bhfuil Padraic Eileann Ó Gallchóir agus bhí sí ar bhean chomh breá agus leag fear súil ariaú orthaí. Tháinic bodach do mhaistear scoile anuas as Mín a’ Bhainne i bparráiste na nGleannta, áit chúil réasgamhail shléibhtiúil nach ró ann ach cíb agus fiontarnach agus nuair a casú air a’ cailín spéiriúil seo thuit sé ‘ngrá léithe gí go ndeir a’ seanachas nach ró mórán grá aicise dó. Mar sin fhéin pósú iad agus thug sé leis ‘na bhaile í. Nuair a chonnaic sí an áit ar fágú í bhuail a’ chumhaí í, agus as a’ chumhaí sin thoisí sí a’ cuma‘n óráin. Chum a’ fear a’ dara cearthú agus thug sí fhéin freagra ‘sa chearthú dheirionach.
(Seán Ó hEochaidh a thug an t-úghdar dom).
Nóta le hathscríobh an cheoil:
Rinne Ennis nóta ar an athscríobh gur luas ‘mall, rialta’ a bhí leis agus thug sé faoi ndeara freisin go mbaintear ‘síneadh beag’ as an dara nóta sa dara barra.